Моќта на приказната: Како приказните што ги кажуваме го обликуваат нашиот живот
"Човекот е приказна што самиот ја раскажува." – И оваа едноставна мисла го содржи во себе клучот за тоа како приказните кои ги носиме во себе и ги делиме со светот ги обликуваат нашите животи. Нашите лични наративи – приказните што ги кажуваме за себе – имаат моќ не само да нè дефинираат, туку и да го насочат нашето однесување, одлуки и односите што ги градиме. Но како настануваат овие приказни и што тие навистина откриваат за нас? Во овој текст ќе истражиме како ги градиме своите животни приказни и што тие откриваат за нас и за светот околу нас.
Дејан Талески
9/25/20241 min read


Како ја градиме нашата животна приказна?
1. Рамки од минатото: Родители, средина, искуства
Од моментот на нашето раѓање, почнуваме да го формираме нашиот наратив преку нашите интеракции со светот. Првите приказни доаѓаат од нашите родители и луѓето што нè опкружуваат. Како деца, слушаме приказни за нас – дали сме "добри", "лоши", "талентирани", или "непослушни". Овие рани наративи често стануваат основа на нашите идни самоидентификации.
Кога некој ти кажува дека си "храбар" или "несигурен" уште од мали нозе, ти почнуваш да ја градеш својата приказна околу тие етикети. Искуствата од детството, културата во која растеме и вредностите кои ги учиме од околината го обликуваат начинот на кој ние се гледаме себеси и светот околу нас.
2. Преку филтрирање на информации
Со текот на времето, почнуваме свесно или несвесно да ги филтрираме информациите кои ги добиваме од надворешниот свет, така што тие ќе се вклопат во веќе постоечките наративи. На пример, ако веруваме дека не сме доволно добри, ќе обрнеме повеќе внимание на моментите кои го потврдуваат тоа. Спротивно, ако веруваме дека сме успешни, ќе ги забележиме ситуациите во кои тоа се потврдува.
Ова селективно забележување нè води до конзистентен наратив, кој понекогаш може да не се совпадне со реалноста. На тој начин, не само што приказните што ги носиме влијаат на нашите мисли, туку тие стануваат рамка низ која го гледаме светот и живееме.
3. Личен избор и контролата врз сопствениот наратив
Сепак, не сме целосно заглавени во наративите од минатото. Еден од најмоќните аспекти на приказната што си ја раскажуваме е тоа што имаме способност да ја менуваме. Нашите животни приказни не се статични, туку динамични, и тоа зависи од нашата свест и одлуки. Ова значи дека, иако не можеме да ја смениме нашата мината приказна, можеме да избереме како ќе ја раскажуваме таа приказна денес. И тоа е моќта на свесното преземање на контролата врз нашиот животен наратив. Оваа способност да ја менуваме нашата приказна е длабоко трансформативна. Иако минатото е запишано, нашата перцепција за него не мора да биде вечно врежана. Ние постојано ја обликуваме нашата сегашност и иднина со тоа како ги раскажуваме своите искуства, како ги интерпретираме предизвиците и како ги толкуваме успехот и неуспехот.
Што откриваат приказните што си ги кажуваме за себеси и другите?
1. Самоидентификација: Кој си ти во својата приказна?
Приказните што ги кажуваме за себеси откриваат многу за нашата самоидентификација. Дали во твојата приказна си херој, жртва или набљудувач? Луѓето кои се гледаат како херои обично имаат поголемо чувство на контрола и влијание врз својот живот. Тие ги гледаат предизвиците како можности за растење, додека оние кои се чувствуваат како жртви често се фокусираат на препреките и факторите што не можат да ги контролираат.
На пример, еден човек што си ја раскажува приказната како "никогаш не сум доволно добар" ќе ги перципира своите успеси како среќа, а не како резултат на лични напори и вештини. Спротивно, некој што верува дека е успешен и способен ќе ги препознае своите успеси како заслужени и ќе има повеќе самодоверба за идни предизвици.
2. Врските со другите: Како нашите наративи влијаат на односите
Приказните што си ги кажуваме за другите, исто така, имаат големо влијание врз нашите односи. Ако во својата приказна ги гледаме другите како извор на љубов, поддршка и разбирање, веројатно ќе имаме поздрави и пообри односи. Но, ако приказната што си ја кажуваме за светот е дека тој е полн со предавства и измами, тогаш ќе пристапуваме кон другите со недоверба.
Наративите што ги носиме за себе и за другите создаваат рамки на перцепција кои директно влијаат на квалитетот на нашите интеракции. Исто така, тие можат да не предизвикаат да влеземе во повторливи шеми на однесување, во кои бараме потврда за приказната во која веќе веруваме.
3. Моќта на повторната приказна: Рамка за раст и развој
Кога ја сфаќаме моќта на нашите приказни, се отвора простор за трансформација. Една од најдобрите начини за промена на сопствениот наратив е преку создавање на нови приказни. Ова не значи да се игнорираат минатите искуства, туку да се најдат нови толкувања на тие искуства кои ќе овозможат пооптимистичка и поослободена иднина.
Преку работата на самосвеста и емоционалната интелигенција, можеме да почнеме да ја гледаме нашата приказна не како фиксен дел од нашето битие, туку како тековен процес кој можеме да го обликуваме на начини што ни користат.
Заклучок: Приказната што ја раскажуваме го обликува нашиот живот
Приказните што ги носиме во себе се неразделен дел од нашата човечка природа. Тие влијаат на нашиот начин на мислење, нашите односи и, во голема мера, нашата среќа. Но, моќта на овие приказни не е само во тоа како тие се формираат, туку и во тоа како можеме да ги менуваме.
Со поголема свесност и контрола врз наративите што ги кажуваме за себе, можеме да создадеме позитивна, инспиративна и ослободувачка приказна која ќе ни помогне да го обликуваме нашиот живот во насока што ни одговара. Во крајна линија, секој од нас има моќ да биде автор на својата животна приказна – треба само да ја преземеме таа одговорност и да почнеме да пишуваме.
